متخصصین کاردرمانی مهارت های حرکتی کودکان را قبل از ورود به مدرسه ارزیابی می کنند. اگر کودک مهارت های حرکتی مورد نیاز برای کلاس درس را نداشته باشد انجام فعالیت های کلاسی می تواند برایش دشوار باشد و موجب تاخیر در یادگیری و عملکرد کیفی در مدرسه می شود. این مقاله مهارت های حرکتی را بررسی کرده و درباره چگونگی ایجاد این مهارت ها در کودکان راهکارهای را اراِِئه کرده است. یکی از استراتژی های ساده برای پرورشa این مهارت ها فعالیت ایروبیک انگشتی است که در ادامه انواع آن را توضیح خواهیم داد. در این مقاله در مورد تمام وظایف حرکتی که دانش آموزان در طول روز مدرسه انجام می دهند صحبت شده است.
برخی مراحل کودکی که بر رشد مهارت های حرکتی تاثیر می گذارند:
پایان چهار دست و پا راه رفتن و ایستاده قدم برداشتن
بازی آزاد کمتر و فعالیت های دستورالعملی و برنامه ریزی شده بیشتر
کمتر قرار گرفتن در معرض قطعات کوچک و علاقه نشان دادن به بازی های خلاقانه (بازی های با ساختار و برنامه ریزی بیشتر)
کاهش یادگیری مبتنی بر تحرک و متعاقبا یادگیری مناسب در پیش دبستانی مهدکودک و کلاس های ابتدایی
گذراندن زمان بیشتر استفاده از صفحه نمایش
توانایی انجام کارهای سنگین تر و …
با دانستن همه این ها می توانیم با انجام فعالیت های حرکتی ظریف و درست در کلاس درس و بازی هایشان به کودکان خود قدرت بدهیم و توانایی های آن ها را پرورش دهیم.
چند نمونه فعالیت مهارت های حرکتی مورد نیاز در محیط کلاس
این توانمندی ها به کودکان کمک می کند مستقل و به راحتی کارهایشان را در کلاس انجام دهد:
دست خط و نحوه صحیح گرفتن مداد
قیچی کردن کاغذ
قراردادن برگه ها در پوشه
پاک کردن
چرخاندن مداد با دست
رنگ آمیزی
فشار دادن قوطی چسب
باز و بسته کردن زیپ کیف
بستن بند کفش
قرار دادن لباس روی جالباسی
توانایی بستن دکمه ها، گیره و زیپ لباس
باز و بسته کردن ظرف غذا
در دست نگه داشتن ظروف مثل قاشق و لیوان براي غذا خوردن
برداشتن تکه های کوچک غذا
تایپ کردن روی صفحه کلید کامپیوتر
دستشویی رفتن و استفاده از دستمال
بالا کشیدن شلوار بعد از رفتن به دستشویی
استفاده از منگنه
انجام پروژه های هنری مثلا کاردستی
جمع کردن وسایل درون کوله پشتی
تحمل در نوشتن و زود خسته نشدن
تراش کردن مدادها
شمردن اعداد
باز کردن درب شیشه ها و قوطی رنگ
تعریف مهارت های حرکتی بر اساس فرهنگ لغت پزشکی:
مهارت های حرکتی فعالیت هایی هستند که به هر دو گروه عضلانی بزرگ و کوچک احتیاج دارند به خصوص برای هماهنگی چشم و دست یا حرکت دقیق دست و انگشت. اگر کودکان مهارت های ابتدایی لازم را برای انجام فعالیت های کلاسی نداشته باشند نه تنها در یادگیری با مشکل رو به رو می شوند بلکه باعث ناامیدی، اعتماد به نفس پایین و برانگیختن احساس شکست می شود.
علایمی که نشان می دهد کودک برای رشد مهارت های حرکتی خود به کاردرمانی نیاز دارد:
مشکل در نگه داشتن قیچی و برش اشکال در بازه زمانی سن مناسب
مشکل در نوشتن حروف / اعداد
امتناع از انجام فعالیت های حرکتی ظریف
مشکل در استفاده از یک مداد و شیوه دست گرفتن صحیح
خستگی زودهنگام برای رنگ آمیزی
مشکل پاک کردن بدون پاره شدن کاغذ
فشار خیلی کم مداد روی کاغذ و کمرنگ نوشتن (طوری که نوشته هایشان دیده نشود) یا فشار خیلی زیاد و پر رنگ نوشتن
خط ناخوانا
مشکل در پوشیدن لباس، بستن دکمه ها، زیپ و یا گره زدن بند کفش در بازه زمانی سن مناسب
تعویض مداوم دست ها در حین انجام فعالیت ها
راه کارها و استراتژی های کلاسی برای توسعه مهارت های حرکتی ظریف در مدرسه:
ابزار نوشتاری مختلف را امتحان کنید.
روی سطوح مختلف نوشتن مانند تخته سیاه ، صفحه مورب ، تخته سنگ و … کار کنید.
برای پاک کردن از پاک کنی استفاده کنید که به راحتی پاک کند و نیاز به تلاش و فشار زیاد نداشته باشد.
شکل صحیح مداد دست گرفتن را تمرین کنید.
شما چه راهکارهای دیگری را پیشنهاد می کنید؟
فعالیت های ایروبیک انگشتی
یک استراتژی که در ایجاد مهارت های حرکتی ظریف در کلاس مفید است، ایروبیک انگشتی است. این تمرینات حرکتی انگشت فعالیت هایی است که می تواند توسط کل کلاس به عنوان بخشی از تمرین گرم کردن دست خط مورد استفاده قرار گیرد. کودکانی که مهارت حرکتی ظریف ضعیفی دارند اغلب می توانند با کارکردهای دست و استفاده از ابزار در کلاس دست و پنجه نرم کنند. فعالیت های مهارت مهارت انگشتان مانند ایروبیک انگشت باعث افزایش آگاهی و حسی حرکتی دست ها می شود. ایروبیک انگشتی به عنوان یک فعالیت حرکتی انتقالی برای کل کلاس یا یک نوع فعالیت استراحت مغز، مناسب است.
شنای انگشتی: به دانش آموزان نشان دهید که چگونه هر دو دست را با لمس کف دست و انگشتان کنار هم قرار دهند. سپس، به آنها نشان دهید كه چگونه دست ها را از كف دست دور كنید. نوک انگشتان باید در تماس باشند.
انتخاب انگشت: دانش آموزان باید پشت میز خود بایستند و دستان خود را صاف بر روی سطح میز قرار دهند. سپس آنها می توانند هر انگشت خود را جدا از هم بگیرند. از آنها بخواهید که هر انگشت خود را سه بار از سطح میز بلند کنند و سپس برای چند ثانیه هر انگشت را جداگانه برداشته و نگه دارند.
لمس نوک انگشت: از دانش آموزان بخواهید انگشت شصت خود را تا انتهای هر انگشت لمس کنند. آنها می توانند هر دو دست را همزمان یا هر یک دست را یکی پس از دیگری انجام دهند. سپس، از آنها بخواهید که نوک انگشت شصت خود را به پایه هر انگشت لمس کنند. آنها می توانند نوک یا پایه هر انگشت را با سرعت های مختلف لمس کنند، همانطور که کلمات را هجی می کنند، یا تعداد آنها را به ترتیب افزایش می دهند. در مرحله بعد، از آنها بخواهید که نوک یا پایه های هر انگشت را با دستی که از پشت یا خارج از میدان دید خود گرفته اند، لمس کنند.
صداهای انگشتی: از دانش آموزان بخواهید چشمانشان را ببندند. سپس، معلم از دانش آموزان می خواهد که وقتی با دست خود صدا می دهد، با دقت گوش دهند. معلم می تواند یک صدا ایجاد کند و سپس از دانش آموزان بخواهد صدا را با استفاده از دست خود تکرار کنند. ایده ها عبارتند از: مالیدن دستها به یکدیگر برای ایجاد صدای متلاطم ملایم، ضربه محکم و ناگهانی بشکن زدن، کف زدن، ضربه زدن به ران، ضربه انگشت یا زدن روی میز. دانش آموزان با تکرار هر صدای جداگانه باید چشمان خود را بسته نگه دارند.
فشار مشت: از دانش آموزان بخواهید با دو دست مشت بزنند. سپس ، آنها باید سعی کنند انگشت شصت خود را در موقعیت های مختلف قرار دهند و تا جایی که می توانند فشار دهند. انگشت شصت را در کنار انگشتان دیگر بگذارید، روی بندهای انگشت پیچیده و زیر نوک انگشتان قرار بگیرید. به آنها نشان دهید چگونه انگشتان را کشیده و سپس همین کار را تکرار کنید.
خزیدن عنکبوتی: از دانش آموزان بخواهید پشت میز خود بایستند. سپس می توانند هر دو دست را با کف دست و انگشتان صاف روی سطح میز قرار دهند. به دانش آموزان نشان دهید که چگونه دستان خود را مانند عنکبوت ها روی میز به حالت خزیدن حرکت دهند. آنها می توانند هر دو دست را به طور متقارن و جداگانه در جهات مختلف با هم حرکت دهند.
عضلات انگشت: به دانش آموزان نشان دهید که چگونه از دست دیگر خود برای ایجاد مقاومت در برابر فشار استفاده کنند. آنها می توانند انگشت اشاره یا انگشت اشاره و انگشت وسط یک دست خود را روی انگشتان کشیده دست دیگر قرار دهند. از آنها بخواهید انگشتان خود را فشار دهند و سپس سعی کنند به جهت مخالف انگشتان را فشار دهند.
دستکش های نوشتنی: از دانش آموزان بخواهید که انگار دستکش به دستانشان کرده اند و به آرامی دستکش را روی هر انگشت حرکت دهند. آنها باید هر انگشت را به صورت جداگانه به سمت پایین فشار دهند. سپس می توانند آن دستکش فرضی را، هر بار از یک انگشت بردارند. این یک فعالیت آرامبخش است که از طریق فشرده سازی مفصلی، به دریافت بهتر کمک می کند.
اردک انگشتی: از دانش آموزان بخواهید انگشتان دست و انگشت شصت را بچرخانند تا فقط با انگشتان خود یک عروسک اردک ایجاد کنند. آنها می توانند از اردک برای هجی کردن کلمات، شمارش یا خواندن در حالی که دهان خود را باز و بسته می کند استفاده کنند. سپس، هنگامی که نوک انگشتان را به کف دست می کشند، از آنها بخواهید وانمود کنند که اردک یک لیمو خورده است. این یک فعالیت عالی است که عضلات دست را تقویت می کند.
منبع: Fine Motor Skills Needed at School by Colleen Beck
نوشته شده توسط پروانه ابوالحسنی
